Czwarty numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Wspomnienia Izabeli Płatkowskiej – Świeżawskiej

Zdjęcie na okładce:

Brama pałacowa z domkiem odźwiernego.

Trzeci numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Zamiast wstępu:

Spotkanie na jarmarku w Kryłowie.

„Jednego razu - opowiadał mi dziadek - jak Józio (był mechanikiem w Małkowie) swoim zwyczajem pojechał we czwartek do Kryłowa na jarmark kupić konia. Trzeba trafu, że spotkał swego szwagra Feliksa Piwkowskiego – też mechanika z Hołubia, który też przyjechał do Kryłowa kupić sobie na straganach na jarmarku gotową sukmankę. (Józio M. ożeniony był z siostrą Feliksa). Ucieszył się Józio bardzo i powiada do Feliksa by mu pomógł kupić konia. Feliks – wykpiarz słynny w rodzinie – wymawiając się powiada, że się na koniach nie zna tylko na żelazie, ale to oczywiście nic nie pomogło.

Chodź, powiada Józio M., tylko popatrzysz na nogi konia jak będziemy przepędzali. Ostatecznie Feliks zgodził się. Poszli na błonia nad Bugiem, gdzie była targowica końska, no i Józio M. – mając już wcześniej upatrzonego konia – zaczęli go razem z Żydem przepędzać po placu. Feliks stanął z boku i dyryguje. Żyd za sznurek z przodu, a Józio M. z batem z tyłu za koniem ganiają. Oblecieli kawał błoni już kilka razy i wreszcie Józio pyta Feliksa „no jak tam?” a Feliks powiada: „Jeszcze raz dookoła, bo nie zauważyłem”. Ostatnie poty lały się już z Żyda i Józia, a ten powiada „jeszcze raz”! Przy czym śmiał się Feliks do łez ganiając ich tak w kółko. Wreszcie zmordowany do ostatka Józio M. pyta – no i jak tam nogi? i czegoś tak się śmiał? A ja nie patrzyłem na nogi konia tylko na wasze, jak żeście nimi śmiesznie majtali. No i tak to pomógł im Feliks w kupnie konia.” 

Fragment pamiętnika Stanisława Piwkowskiego

Drugi numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Słowo wstępne:

Szanowni Państwo!

Pierwszy numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Słowo wstępne:

Szanowni Państwo !

    W Wasze ręce oddajemy pierwszy numer pisma „Nad Bugiem - Kryłów i Okolice”. Publikując je pragniemy przybliżać często zapomnianą historię Kryłowa i miejscowości, które przez wieki miały z nim związek. Na co dzień czynimy to na kryłowskim portalu internetowym, jednak nie wszyscy mają dostęp do internetu. Są też tacy, którzy wolą tradycyjne formy przekazu.

Szósty numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Wielkanocna tradycja

 W Wielki Piątek od godzin popołudniowych strażacy pełnili wartę, która nieprzerwanie trwała do rezurekcji. Straż przy grobie pełnili również harcerze i Drużyna Strzelców, prowadzona przez nauczyciela Wacława Kopaczyńskiego.

            Pamiętam, jak przed procesją rezurekcyjną, strażacy przynosili z kuźni Hryniewicza kowadło i duży młot. Jeden strażak nosił kowadło, drugi młot, trzeci zaś domowym sposobem wykonane petardy. Szli poza murem kościelnym razem z procesją. Zatrzymywali się na chwilę, stawiali kowadło na ziemi, na nim kładli petardę. Strażak uderzał młotem i rozlegał się głośny wybuch. Następnie chwytano kowadło i młot, po czym szybko udawano się w kolejne wyznaczone miejsce. Tych wybuchów było trzy na jedno obejście wokół kościoła.

            Przypominam sobie zabawną historię z tym związaną. Jeden ze strażaków stanowczo twierdził, że sam da radę nosić przez całą procesję bardzo ciężkie kowadło. Podczas trzeciego obchodu mieliśmy obawę, czy podoła. Jednak dzielny strażak, chwiejąc się ze zmęczenia, pokonał całą odległość, ale kowadło do kuźni odnieśli już inni. W taki sposób strażacy ogłaszali wszystkim Zmartwychwstanie Chrystusa Pana. Tradycja ta trwała do II wojny. Po wojnie już jej zaprzestano, gdyż wybuch wywoływał złe wspomnienia.

                                          Ze wspomnień  Eugeniusza Hunkiewicza

Siódmy numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Nocleg  w  Kryłowie 

            O późnym zmroku wjeżdżam w mury historycznego Kryłowa. Miasteczko małe, więc kłopot z noclegiem. Przebiegam ulice, zachodzę do domów prywatnych, legitymuję się, proszę o nocleg. Wszędzie spotyka mnie grzeczna wymówka! - Pana nie ma w domu. - Mamy gości. - Żyję po kawalersku, brak mi łóżka, pościeli.

            Spoczynek na świeżym powietrzu nie uśmiecha mi się wcale. Idę jeszcze na rynek, pytam o zajazd, oberżę, przytułek. Zbiega się gromadka zawsze usłużnych Żydków, faktorów

i stręczycieli, zaczynają coś między sobą szwargotać, gestykulować, drapać się po głowie. Jeden mi radzi do Chełma jechać, tam hotel zna w rynku, drugi – do Hrubieszowa, trzeci do swojej izdebki zaprasza, gdzie tuzin dzieciaków się gnieździ.

            Kiedy dziękuję za rady i chcę odchodzić, z krzykiem radosnym wpada na mnie czwarty. – Mam, mam już dla wielmożne cykliste nocleg…Fajn nocleg. Królewski nocleg…

 - i wiedzie mnie do zajazdu. Wyboru nie ma. Godzę się na ten „królewski nocleg”, choć przyznam szczerze, o takich luksusach nie marzyłem nigdy. Idę – i w słup kamienny się zamieniam………

      Fragment trzeciej wycieczki po kraju Wacława  Świątkowskiego,

      odbytej w 1907 roku. „Płockie i południowa Lubelszczyzna”

Ósmy numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Dom Aleksandra Puszczały

Tutaj w widłach dwóch rzek stał domek nieduży, drewniany. Białe ściany okrywał słomiany dach. Na ogród przed domem wyglądały z okien pelargonie. Żółte malwy strzelały ku niebu. Przy płocie kiście czerwonej porzeczki, z drugiej zaś strony żółty agrest. Koło domu sad wiśniowy, sieci rozpostarte pomiędzy grusze i śliwy. Przy starej wierzbie, rannej po ostatniej burzy chybocze się na wodzie łódka podłużna, osmołowana przed wilgocią, z deską jak kładka po środku. Pod dachem wiosła gotowe do drogi. To dom pana Aleksandra Puszczały, jedynego tutaj rybaka z licencją strażnika wód śródlądowych i prawem łowienia w tej granicznej rzece.  

Do niego przyjeżdżali ludzie po szczupaki, sumy wąsate, srebrne szerokie leszcze, po płoć z różowymi płetwami. Czasami zapachniał miętą miętus, zapiszczał chwycony za ogon piskorz, okoń nastroszył się groźnie. Przed domem na krześle starym, rzeźbionym głowami lwów na poręczach siedział pan Aleksander. W środku przy kuchni z wielkim ceglanym, pobielonym wapnem piecem krzątała się jego żona Leokadia. Kobieta pogodna, życzliwa, potrafiąca jak nikt przyrządzić rybę. Po izbie rozchodził się zapach smażonego w śmietanie szczupaka, zupy rybnej, leszcza na oleju, ryby pieczonej w piecu. Zajadali się goście tymi smakołykami.

    W drugiej części domu miał swój warsztat stolarski ich syn Stefan. Podłużna izba z dziesiątkami dłut, wierteł, piłek do cięcia drewna. Na ścianie wisiały  drewniane młotki , na stole pomiędzy wiórami walały się strugi do drewna, okurzone trocinami kątomierze i grube ołówki stolarskie. Kawałki desek w imadle drewnianym, ślimakiem śruby dociskane do siebie. Zapach drewna mieszał się z wonią kleju. 

    Sień dzieliła dom i otwierała go na przestrzał. Przy drzwiach od rzeki stały wędki, wisiały sieci gotowe do połowu. W małej izbie obok między obrazami świętych wisiały skrzypce, na których czasami pogrywał pan Aleksander. A gdy Bug przybierał woda sięgała pod same domostwo.

    Czas zabrał już dawno tych pogodnych i życzliwych ludzi, pan Stefan wyjechał nie wiadomo dokąd? Tylko mały wzgórek przypomina o tamtym domku. Zabliźniła się rana na starej wierzbie i tylko żółta malwa rozsiewa swe nasiona, by zakwitnąć latem wspomnieniami mojego dzieciństwa.

                                                   Fragment wspomnień o Gołębiu Kazimierza Okonia

Dziewiąty numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Co w numerze?

Dziesiąty numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Co w numerze?

Z pamiętników Jenerała

„Dnia 9 kwietnia stanął korpus w Kryłowie nad Bugiem. Zbliżając się powziąłem wiadomość, że kilka sotni kozaków zajmowało to miasto. Korpus postępował tak dobrze ukrytym marszem, że znane z czujności kozaki dali się napaść prawie
w kwaterach. Zatrzymałem korpus pod lasem na wzgórzu, które pozioma płaszczyzna przedzielała od miasta.

Szwadron krakusów, będący w awangardzie, do którego posłałem młodych ochotników, wpadł do Kryłowa i dopiero po pierwszych wystrzałach kozaki przestraszone zaczęli się zbierać
i formować, ale w moment rozbici, rozprószeni, stracili kilkunastu zabitych, sześćdziesięciu pięciu z ośmiu oficerami wziętych
w niewolę. Korpus patrząc na tę łówkę kozaków, jakby na scenicznym przedstawieniu radosnemi okrzykami wieńczył to małe zwycięstwo.

Wszedłszy do Kryłowa kazałem most na Bugu stawiać, czem czynnie i umiejętnie zajął się kapitan Wysocki. Po całonocnej pracy most został ukończony. Kilkunastu kozaków rzuciwszy się w rzekę
i na drugi brzeg przepłynąwszy, dało znać swoim o naszem zja-wieniu się i zaraz ukazały się mocne oddziały kozaków i kilka szwadronów huzarów.

Bateria Puzyny, którą postawiłem przy budującym się mo-ście, dla oznajmienia bliskim okolicom o przybyciu korpusu polskiego i dla powitania rodzinnej Wołynia ziemi, rzuciła kilka granatów i kul między oddziały kozaków i huzarów,

które ziemi, rzuciła kilka granatów i kul między oddziały kozaków i huzarów, które  natychmiast pierzchnąwszy, więcej się nie ukazały.

W dniu 10 kwietnia, na przejście Bugu oznaczonym, kompanja wolnych strzelców i jeden dywizjon kawalerji przeszły
na Wołyń i zajęły Krzeczew. Korpus stanął gotowy do przeprawy, która trwała od 2giej po południu do czwartej z rana na drugi dzień. Utrudniały ją mocne wylewy rzeki po nabrzeżnych błoniach zaro-słych łoziną, z której w wielu miejscach trzeba było pomosty układać.”

(Fragment z Pamiętników Jenerała Józefa Dwernickiego, opisujący wyprawę na Wołyń w 1831 roku.)

Zdjęcie na okładce: Dwór w Szychowicach

Zdjęcie w zbiorach WUOZ w Lublinie / Delegatura w Zamościu

Jedenasty numer pisma

NAD BUGIEM-KRYŁÓW I OKOLICE

Co w numerze?

Z kroniki klasztornej

„Podobało się Bogu Najlepszemu Największemu szczupłą jego trzodę franciszkańską powiększyć i stałym wsparciem dobrodziejstw pomnożyć. Gdy zaś rosnąca w liczbę braci i zgromadzeń prowincja małopolska na liczne województwa rozszerzona ujrzała, że jej przełożeni bardzo są obciążeni uciążliwymi wizytacjami odległych zgromadzeń, wydała z siebie latorośl, kustodię Rusi, aby bracia stali się bardziej zdolni do posługi dla wiernych na Rusi, Podolu, Pokuciu, oraz w innych województwach do Rusi dołączonych. Co też dzięki wspomożeniu i błogosławieństwu Bożemu udało się, kiedy po zgromadzeniu w Dederkałach ta nowa fundacja w mieście Kryłów, nad brzegami rzeki Bóg, ojcom naszym ściślejszej obserwancji została oferowana przez prze-znakomitego wielmożnego pana na Kryłowie
i Jeżowie Jeżewskiego, stolnika województwa płockiego, pułkownika Świętego Majestatu Królewskiego i Najjaśniejszej Rzeczy-pospolitej Polskiej w regimencie jazdy. Postęp tej fundacji, jakkolwiek na trudy wystawiony, to jednak dzięki szczególnej łasce Bożej od tylu napaści obroniony, wreszcie stanął w tym miejscu, gdzie teraz jest ona widziana. Tego przeto zgromadzenia kryłowskiego erygowanie, pośród różnych prawnych utarczek, w tym porządku postępowało.”

Wstęp z kroniki klasztoru OO Reformatów w Kryłowie. Rok 1753

Zdjęcie na okładce: Pałac w Kosmowie - rok 1918

Zdjęcie w zbiorach Austriackiej Biblioteki Narodowej w Wiedniu